Als we de cultuur willen behouden, moeten we haar blijven scheppen.
 Johan Huizinga

Als je vertelt dat je in de Vechtstreek woont kijken mensen je wel eens jaloers aan. Een welvarend stukje Holland tussen de twee meest vitale steden van het land. Een oase van rust en schoonheid te midden van haast en drukte. Een streek die wordt gekenmerkt door een landschap dat een rijke geschiedenis vertelt, een rivier die de natuur tot het hart van de wereld maakt, bewoners die meer dan gemiddeld betrokken zijn op hun omgeving.

Het mooie van dat oude landschap en erfgoed in de Vechtstreek is dat het je doet beseffen dat je onderdeel bent van de geschiedenis. Een geschiedenis die niet allen ver teruggaat, maar juist daarom, ook potentie heeft om nog lang voort te duren. De keuzes van vandaag zijn daarom niet alleen keuzes voor vandaag, of de komende vier jaar, het zijn evenzeer keuzes voor de echt lange termijn.

Negen stellingen over de toekomst van cultuur in de gemeente:

1. Cultuur is een waarde op zichzelf Cultuur is een ander woord voor beschaving. Het is onze geschiedenis en daarom onze toekomst. Het is hoe we met elkaar omgaan. Zonder cultuur geen democratie, geen verkiezingen, geen debat over de toekomst. Cultuur bindt de samenleving, biedt basis voor samenwerken, samenleven , veiligheid.

2. Cultuur is niet vrijblijvend Watzalawick leert dat je niet niet kunt communiceren. Wie zwijgt communiceert dat hij zwijgt. Zo kan je ook niet niet een cultuurbeleid hebben. Je beleid ìs immers cultuur; een uitdrukking van je waarden en normen. Bestuurder die zeggen geen cultuurbeleid te willen voeren, kiezen daarmee voor afbraak van de cultuur.

3. Cultuur is in een toekomstige economie van onschatbare waarde (kennis en productiecapaciteit zijn overal, erfgoed is uniek) We leven in een tijd dat vrijwel alle keuzes financieel en economisch worden gelegitimeerd. Of het gaat om onze gezondheid, om mensenrechten, verkeer, Europa…’het gaat tenslotte om de economie.’ Daarbij zien we soms over het hoofd dat cultuur een waarde op zichzelf is. In de wereld van management en bestuur zijn cultuur en strategie steeds meer synoniem aan het worden. Maar als we echt naar de economie kijken moeten we anders kiezen dan we nu doen, dan moeten we investeren in dat waar we toekomst in zien. Nog maar vijftig jaar geleden hadden we in Nederland een indrukwekkende industrie. Veel daarvan is vertrokken naar lagelonenlanden. Daarna kwam een diensteneconomie op en gedurende enige tijd dachten economen dat Nederlands toekomst lag in de kenniseconomie. Het handwerk elders, maar het denkwerk hier. Nog maar tien jaar geleden ondersteunden we China bij het opzetten van wetenschapsbeleid. Momenteel studeren er vier keer zoveel Chinezen als Amerikanen jaarlijks af. In 2020 hebben 195 miljoen Chinezen een bachelordiploma (evenveel als de helft van de bevolking van Europa). Onze kennisvoorsprong slinkt met de dag. Op één aspect heeft Europa iets te bieden waar men elders in de wereld grote waarde aan hecht: geschiedenis en cultuur. Dat is dus ons kapitaal. Dat kapitaal vraagt om onderhoud en actualisatie.

4. Zeggen dat cultuur geen kerntaak van de gemeente is (en het dus niet meer doen), is het failliet van de lokale democratie Het huidige college heeft zich uitgesproken voor het beperken tot wettelijke taken. Cultuur hoort daar niet bij. Een gemeente die dat uitspreekt ziet niet in dat de taak van de gemeente per definitie breder is dan de wettelijke. Een gemeente is geen filiaal van de rijksoverheid, maar een zelfstandig gelegitimeerde overheid die eigen keuzes maakt. Beperken tot door het rijk opgelegde taken is democratische armoede. Dan hoeven we ook niet meer naar de stembus.

5. Vrijwilligers werken vrijwillig De participatiesamenleving veronderstelt dat burgers taken van de overheid overnemen. Mantelzorg, hulp in de klas, noem maar op. De cultuursector bestaat van oudsher vooral door vrijwilligers, mensen die al van de participatiesamenleving waren voor het begrip ontstond. Dat doen die vrijwilligers uit liefde voor de cultuur, uit besef van verantwoordelijkheid als burger of om iets zinvols te kunnen doen. Sommigen vele uren per week. Teveel taken van de gemeente over de heg van de vrijwilligers kieperen kan contraproductief werken. Vrijwilligers voelen het niet langer als vrijwillig en haken af. De kruik gaat zolang te water tot hij barst. Vrijwilligers zijn te motiveren als de gemeente partner is, medeverantwoordelijkheid neemt, de cultuur even serieus neemt als de vrijwilligers, in woord èn daad.

6. Cultuur is niet gratis, het komt niet vanzelf, het is het gevolg van aandacht, liefde, prioriteit Cultuur vraagt om onderhoud, onderhoud is doorinvesteren. Dat wordt zichtbaar in beschikbare budgetten, inhoudelijke keuzes, prioriteiten. En maar in heel beperkte mate in lippendienst.

7. Een cultuurportefeuille zonder ambtelijke ondersteuning is symboolpolitiek De bezuinigingen op cultuur hebben de ambtelijke capaciteit met die taak gedecimeerd. De subsidieverdeling de deur uitgedaan. De wethouder cultuur is daarmee een Jan zonder land geworden, een quantité negligable. Als cultuur een serieuze factor moet zijn in de integrale beleidsvorming in de gemeente, kan de wethouder cultuur niet zonder ondersteuning die vanuit cultuurperspectief inbreng levert in beleidsvorming. Juist ook vanwege de beperkte middelen vraagt cultuur om politiek gewicht. Het zou daarom goed zijn als de portefeuille cultuur zou worden ondergebracht in de portefeuille van de burgemeester.

8. Een gemeente met zoveel cultureel kapitaal dient dat te onderhouden en ontwikkelen. Zo niet: kapitaalvernietiging Niet onderhouden leidt tot achterstallig onderhoud, tot verwaarlozing. Teveel achterstallig onderhoud leidt tot sloop.

9. Recreatie en toerisme zijn afgeleide van het aanbod Waarom komen toerisme naar de Vechtstreek? Omdat het een unieke combinatie van cultuur en natuur biedt. Een oud cultuurlandschap, prachtige monumenten, de geschiedenis van de Hollandse welvaart, de rust tussen twee oude grote steden. Als je meer toerisme wilt begint dat bij het onderhoud en de doorontwikkeling van het aanbod. De huidige prioriteit van recreatie en toerisme boven cultuur is beginnen aan de verkeerde kant.

Concept Jaap van het Hek